Mütalaa Raporu
Mütalaa raporu, yargılama sürecinde gereksinim duyulan bilimsel belgeler arasında yer alır. Açılmış bir davada ya da hukuki uyuşmazlıkların çözümlenmesinde başvurulan mütalaa raporu uygulamada uzman görüşü olarak da bilinir. Uzman görüşü, hukuki uyuşmazlıkların çözümü adına özel ve teknik bilgi gereken hallerde uzman kişiler nezaretinde hazırlatılarak mevcut dava dosyasında çözümün elde edilmesine hizmet eder.
Hukuk toplumlarında meydana gelen uyuşmazlıklar hukuki normlar kapsamında çözüme kavuşturulur. Zira bu tür toplumlarda hayatın her alanı hukuki kaidelerle tanzim edilmiştir. Yaşanan hukuki çekişmelerde somut problemin adilane bir şekilde çözüme kavuşturulması, hakkın tesis edilmesi oldukça hassas bir süreci ihtiva eder. Sorunların çözümünde son derece hassas ve titiz davranılmadığı takdirde kişi ve kişilerin hak ve menfaat kaybı yaşaması kuvvetle muhtemeldir.
Mütalaa Raporu
Uyuşmazlıkların hukuk eliyle çözüme kavuşturulması sürecinin oldukça hassas olması sebebiyle çözüm aşamasında, hakikatin ortaya çıkmasına hizmet edecek çeşitli araçlardan istifade edilir. Bu araçlardan birisi de bilimsel perspektifle hazırlanan mütalaa raporu yani uzman görüşleridir. Uzman görüşü, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nda ifade edildiği üzere adli merciler tarafından delil kapsamında değerlendirilmektedir. Bir başka deyişle, yargılama sürecinde adli makamlara ibraz edilen mütalaa raporu delil sıfatını haizdir.
Bilimsel mütalaa raporu hazırlatıldıktan sonra bu rapor ile bilirkişi raporu çelişebilir. Çelişme durumunda mahkeme hakimi tarafından mevcut çelişkinin giderilmesi gerekir. Aksi takdirde hakimce hükmedilen mahkeme kararı, bir üst mahkemeye gidildiği takdirde bozulabilmekte ve söz konusu dava dosyasının ilk derece mahkemesine iletilerek verilen kararın tekrar değerlendirilmesi talep edilmektedir. Bu bakımdan mütalaa raporu, mahkeme kararına önemli ölçüde etki edebilen takdiri delillerdedir.
Mütalaa Raporu Nedir?
Mütalaa raporu, herhangi bir davada, davaya konu teşkil eden olay veya durum ile alakalı olarak, somut olayın uzmanından bilimsel görüş alınmasıdır. Bu bakımdan genellikle uzman görüşü olarak da isimlendirilir. Nitekim 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu md.293’te mütalaa raporuna şu şekilde yer verilmiştir:
Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler.
HMK’da ifade edilen hükme ilave olarak 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu md.67/6’da da mütalaa raporuna yer verilmiş olup kanun koyucu şu şekilde ifade etmiştir:
Cumhuriyet savcısı, katılan, vekili, şüpheli veya sanık, müdafi veya kanuni temsilci, yargılama konusu olayla ilgili olarak veya bilirkişi raporunun hazırlanmasında değerlendirilmek üzere ya da bilirkişi raporu hakkında, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler.
İfade edilen hükümler kapsamında dava taraflarının, alanında uzman kişilerde mütalaa alması mümkündür. Taraflar, uzmanlardan aldığı bilimsel mütalaaları söz konusu davada ibraz edebilir.
Mahkeme tarafından bilirkişiye gönderilen dava dosyasında bilimsel mütalaa bulunması fevkalade önemlidir. Zira dosya ile birlikte sunulan uzman görüşü ile bilirkişinin, değerlendirmesi sonucu ulaşacağı kanaate doğrunda etki edilir. Bu bakımdan mütalaa raporunun, bilirkişi raporuna büyük bir etkide bulunacağı açıktır. Dava açıldıktan sonra da alınabilecek mütalaa raporunun dava açılmadan önce alınması görece daha avantajlıdır. Çünkü dava öncesinde hazırlatılacak mütalaa raporun, dava dilekçesi ile ileri sürülecek iddiaların temellendirir ve destekler.
Mütalaa raporu, en özet ifade ile herhangi bir hukuksal sorunun çözümünde hakim tarafından değerlendirilen ve neticeye etki eden takdiri delillerden birisidir. Bilimsel mütalaa alınması için bilirkişi raporunun hazırlanmasına gerek yoktur. Bilirkişi raporu sonrasında hazırlatılabileceği gibi bilirkişi raporu öncesinde de mütalaa raporu hazırlatılabilir.
Mütalaa Raporu Örneği
Kanun koyucu, gerek HMK’da gerekse CMK’da yaptığı düzenlemeler ile taraflara uzman görüşünden yararlanılması gerektiğini ifade etmiştir. Ancak tarafların uzman görüşü alabilmesi için ek süre almaları veya yargılamanın ertelenmesi mümkün değildir. Bu noktada taraflar yargılama devam ederken, yargılama sürecinin her aşamasında mütalaa raporu alabilir. Alınan mütalaa raporu mahkemeye ibraz edilerek delil olarak kullanılabilir.
Uzman görüşü; resmi ya da özel kurumlar, hukuk büroları ve avukatlar, davalı ve davacılar tarafından dava açılmazdan önce veyahut dava açıldıktan sonra mahkemeye ibraz edilebilir. Yargılamaların kahir ekseriyeti deliller ve tanıklar üzerinden ilerler. Bu itibarla, delil niteliğindeki uzman görüşü davanın seyrine önemli ölçüde etki eder. Mütalaa raporunun önemi nedeniyle taraflar sıkça mütalaa raporu örneği araştırır. Ancak internet üzerinden paylaşılan uzman görüşü örnekleri ile ilerlenmesi hak ve menfaat kaybı yaşanmasına neden olabilir. Zira her bir raporun somut olaya özgü hazırlanması gerekir. Bir başka olay için hazırlanmış mütalaa raporu örneği, bir başka deyişle uzman görüşü örneğinin kayda değer bir etkisi olmaz.